Shindano la Ubunifu la Data for Local Impact Innovation Challenge (DLIIC) limezindua rasmi dirisha la nne la shindano. Katika dirisha la nne la shindano la DLIIC litalenga zaidi matatizo yaliyotambuliwa na wananchi wa kawaida kupitia mradi mwingine wa DCLI, wa Data Zetu, ambao unalenga katika uongezaji wa matumizi ya takwimu katika ngazi za chini. Mnamo 2017, Data Zetu ilifanya kampeni za usikilizaji wa wananchi katika Manispaa ya Temeke, Halmashauri ya Wilaya ya Mbeya, na Halmashauri ya Wilaya ya Kyela. Kwa kuwashirikisha wananchi katika wilaya hizi tatu, Data Zetu kusudia kutambua changamoto kubwa zinazoikabili jamii. Dirisha la nne la shindano la DLIIC linatoa nafasi kwa wabunifu wa kitanzania na fursa ya kubuni tatuzi bora zenye uwezo wa kushughulikia baadhi ya masuala haya: Mimba za Utotoni, matumizi ya vitu vya kulevya, unyanyasaji wa kimwili/kijinsia, na maendeleo ya mtoto. Masuala haya ni ya kawaida kwa jamii nyingi za Tanzania, yanaweza kutatuliwa kibunifu kwa kutumia takwimu/data, kwa kuzingatia maeneo yaliyopewa kipaumbele na PEPFAR ili kupunguza maambukizi ya VVU / UKIMWI. Kama kawaida, DLIIC inatafuta tatuzi za kibunifu ambazo zitaboresha upatikanaji au matumizi ya takwimu/data ili kukabiliana na changamoto hizi za kijamii nchini Tanzania.
Dirisha la nne la shindano limefunguliwa rasmi leo, Aprili 27 tayari kwa upokeaji wa maombi, na litaendelea hadi Juni 11 saa 4 jioni. DLIIC inakaribisha watu binafsi wenye vigezo, timu, na taasisi kutuma maombi yao. Watu binafsi na timu wanaweza kuomba ruzuku ya kuanzia USD10,000-25,000 ambapo taasisi zilizosajiliwa zinaweza kuomba ruzuku kuanzia USD 75,000-100,000. Fedha ya ruzuku itatolewa pamoja na msaada wa kiufundi kutoka kwa timu ya DLIIC. Kwa maelezo zaidi juu ya mada kuu za dirisha la nne la shindano pamoja na vigezo na masharti ya shindano, soma Kijarida cha Waombaji.
“Dirisha la nne la shindano limefunguliwa sasa. Tunahitaji watu binafsi na taasisi zilizosajiliwa zenye vigezo kutuma maombi yao kutipitia mfumo wetu wa kimtandao yaani online application portal. Lakini kabla ya kuomba, kusoma Kijarida cha Muombaji itasaidia waombaji kuelewa vizuri zaidi juu ya dirisha la nne la shindano la DLIIC, “alisema Bw. Agapiti Manday, Meneja Mradi wa DLIIC. Aliongeza “Tunatarajia kupokea mawazo bora zaidi na ya kibunifu kutoka kwa waombaji wote kwenye dirisha hili.”
Kupitia ubunifu na matumizi ya takwimu/data, DLIIC inalenga kushughulikia changamoto za jamii zilizopatikana toka Data Zetu. Je unataka kujua zaidi? Soma muhtasari hapa chini, na upate maelezo ya juu ya takwimu zilikusanywa na Data Zetu kupitia kampeni za Usikilizaji Wananchi.
Eneo Namba 1: Mimba za Utotoni
Mimba za utotoni ni tatizo duniani kote. Katika Afrika ya Kusini mwa Jangwa la Sahara, idadi kubwa ya wasichana huwa mama wakiwa na umri wa miaka 18. Kwa mujibu wa Uchunguzi wa Idadi ya Watu wa Kijiografia wa 2016 Tanzania (TDHS), upatikanaji wa mimba za utotoni uliongezeka kutoka asilimia 23 mwaka 2010 hadi asilimia 27 mwaka 2016. Wasichana wapatao 8,000 wanatoka shuleni kila mwaka kutokana na ujauzito, na watoto wenye ujauzito wana uwezekano mkubwa wa kulazimishwa kuolewa mapema zaidi. Mimba za utotoni pia huchangia vifo vingi vya uzazi na viwango vya magonjwa; wanawake chini ya umri wa miaka 20 wanafikia karibia asilimia 20 ya vifo vya uzazi nchini Tanzania.
Mimba za utotoni ni matokeo ya ngono za mapema, ngono zembe, na umri wa miaka ya mwanzoni ya kufanya ngono kwa wasichana katika Mashariki, Kati na Kusini mwa Afrika imeshuka hadi miaka 13.6. Mwanzo wa ngono huwapa wasichana mimba za mapema na huwaweka katika hatari ya utoaji mimba na magonjwa yaambukizwayo na ngono (STIs), ikiwa ni pamoja na VVU. Uchunguzi kadhaa wa tafiti umeonyesha uhusiano kati ya uanzaji wa ngono mapema uwaweka wasichana katika mazingira hatarishi ya kuambukizwa VVU. Nchini Tanzania, wanawake wenye miaka 23-24 wana uwezekano wa kuishi na VVU kuliko watu wa umri ule ule.
Uchunguzi umeonyesha kuwa vijana hawana habari sahihi kuhusu ngono na hatari zinazohusiana na afya. Tunawezaje kutumia takwimu/data na ubunifu kupunguza mimba za utotoni?
Eneo namba 2: Matumizi ya Madawa ya Kulevya
Matumizi mabaya ya madawa yanahusu madhara ya vitu vya psychoactive, ikiwa ni pamoja na pombe na madawa ya kulevya. Nchini Tanzania, matumizi ya madawa ya kulevya au mihadarati yanahusisha zaidi matumizi vilevi/cannabis (kama vile bangi, msuba, kitu, au bomu), khat, tumbaku, na pombe ya jadi inayojulikana kama gongo. Ripoti za hivi karibuni zinaonyesha kwamba bangi uvutwa pamoja na heroin, na vijana wanachanganya cannabis na heroin na hivyo athari zake kuwa kubwa zaidi.
Watumiaji wa madawa ya kulevya wanaweza kupata athari kubwa za kiafya na tatizo kubwa la kifedha. Matumizi ya madawa pia ni chanzo kikubwa cha kujiingiza kwenye kujamiiana na huathiri matumizi ya vidonge vya uzazi wa mpango, na kuwaweka watumiaji wa madawa ya kulevya katika hatari kubwa ya kupata mimba zisizotarajiwa, magonjwa ya ngono (ikiwa ni pamoja na VVU), na unyanyasaji. Kampeni za Data Zetu ilipata kwamba vijana wengi huanza sigara na bangi, lakini hatimaye hutumia madawa ya kulevya. Dawa za sindano zina hatari kubwa ya kuambukizwa virusi vya damu kama vile VVU, Hepatitis B, na Hepatitis C. Kulingana na WHO, kugawana sindano na sindano ndiyo njia kubwa ya kuambukizwa virusi.
Tunawezaje kutumia takwimu/data na ubunifu ili kuboresha jitihada za kuzuia VVU / UKIMWI, huduma za kupima na matibabu, hasa kwa watu wanaojichoma madawa ya kulevya? Mashirika au taasisi pekee ndiyo zinaweza kuwasilisha maombi yao katika eneo hili.
Eneo Namba 3: Unyanyasaji wa Kimwili na Kijinsia
Mwaka 2011, Tanzania ilitoa matokeo ya uchunguzi wa ukatili dhidi ya Watoto (VAC), ambayo iligundua kwamba mmoja kati ya wasichana watatu na mmoja kati ya wavulana saba wanapata unyanyasaji wa kijinsia kabla ya kufika miaka 18. Ukatili wa kingono huongeza hatari ya maambukizi ya VVU, hasa miongoni mwa wanawake. Watoto wengi hawatoi taarifa juu suala hili, huduma chache na za kutafuta, na hata hakuna huduma zozote wapatazo, tiba, au msaada ikiwa wanaripoti. Viwango vya unyanyasaji wa kimwili na wa kijinsia huko juu kwa watoto wote (72% kwa wasichana na 71% kwa wavulana). Kampeni ya Data Zetu ilitambua kuwa unyanyasaji wa kimwili na kijinsia wa watoto kama suala la kawaida katika jamii. Wananchi walikuwa na wasiwasi zaidi juu ya wasichana waliopevuka na wanawake vijana kulazimishwa kuolewa utotoni, ngono za kibiashara, na ubakaji, ambayo yote huongeza hatari yao ya kuambukizwa VVU.
Kuhakikisha kuwa vijana wanakuwa katika mazingira salama, jamii zinahitaji mikakati ya kina inayojumuisha njia za haki na msingi wa za kiushahidi. Wanapaswa kuhusisha serikali, vijana, jamii, mashirika ya kiraia na wadau wengine katika kukabiliana na sababu za kimiundombinu kijamii ambazo usababisha unyanyasaji. Vyombo vinavyosaidia kujenga uelewa na kubadili mawazo vinaweza kuwa na ufanisi katika kushughulikia baadhi ya masuala haya, kama vile tatuzi zinazoweza kusaidia vijana kutoa ripoti za unyanyasaji wa kimwili na kijinsia kwa mamlaka husika bila hofu ya kujulikana na wanachama wengine wa familia au wale waliowanyanyasa. Tunawezaje kutumia takwimu/data na ubunifu ili kupunguza unyanyasaji dhidi ya wanawake na watoto katika jamii zetu?
Eneo Namba 4: Maendeleo ya Mtoto (Early Childhood Development)
Maendeleo ya watoto hutegemea huduma na tahadhari ambazo watoto hupata katika miaka mitano ya kwanza ya maisha. Utafiti wa kisayansi unaonyesha kuwa uzoefu wa watoto huwa katika maisha-na mazingira wanayokua yanajenga ubongo wao unaoendelea na huathiri sana ikiwa wanakua wakiwa na afya nzuri, wanaozalisha wakubwa katika jamii. Maendeleo ya Mtoto yanahusisha maeneo ya afya, lishe, maji, usafi wa mazingira na mwili, elimu, na ulinzi wa watoto. Msaada sahihi katika maeneo haya huwawezesha watoto kutoka miaka 0-5 kufikia uwezo wao kamili wa maendeleo. Kwa hiyo, uratibu wa wadau ni muhimu kutoa huduma ya pamoja kwa watoto wadogo na walio katika mazingira magumu, hususani katika kubabiliana na UKIMWI.
Watoto wadogo walioathirika na VVU / UKIMWI ambao hawana huduma za kutosha za afya, lishe, na ushirikiano wa kisaikolojia wanaweza kuwa na matatizo katika njia nyingi – kama bado wanaishi. Ufanisi wa Maendeleo ya Mtoto, VVU / UKIMWI unapaswa kuhusisha mchanganyiko wa kuimarisha uchumi, mipango ya kisekta, msaada wa vifaa na kisaikolojia, na hatua za kusaidia wazazi walioambukizwa VVU / UKIMWI kuishi muda mrefu. Wakati wa kampeni za Data Zetu, wananchi walitambua matatizo ya lishe duni ya watoto kutokana na umaskini, ukosefu wa huduma za afya za kirafiki na vituo vya elimu, uzazi duni, na magonjwa – kila kitu kinachochangia Maendeleo ya Mtoto.
Uwekezaji katika Maendeleo ya Mtoto, kwa kupitia huduma saidizi, shughuli za mapema ya kujifunza, na utayarishaji wa shule bora pamoja na hatua sahihi za afya na lishe huongeza uwezekano wa kuwa wavulana na wasichana kumaliza shule ya msingi na kuwa maisha safi ya kiuzalishaji. Swali muhimu ni jinsi gani tunaweza kutumia takwimu/data, teknolojia, na ubunifu ili kupanua wigo wa hatua hizi tatuzi kwa gharama nafuu na endelevu?
Mwaliko wa Maombi
DLIIC inawahimiza waombaji wote wenye vigezo vyote, kuanzia watu binafsi hadi kwa taasisi, kutuma maombi yao kwenye Dirisha hili la Nne la shindano na kuipeleka jamii ya kitanzania kwenye uelekeo sahihi kwa kwa kubuni tatuzi zitokanazo na takwimu/data na kuleta matokeo chanya katika jamii kwa ujumla.
DLIIC tayari imetoa ruzuku kwa washindi 22 kutoka katika shindano la Kwanza na la Pili. Madirisha haya mawili yalilenga katika kupunguza mazingira hatarishi ya upatikanaji wa VVU / UKIMWI na kuboresha huduma za afya kwa jamii za Tanzania. Pata maelezo zaidi juu ya jinsi gani washindi waliopita wanavyotumia takwimu/data katika kukabiliana na changamoto za afya kupitia wasifu wa Mshindi.
Leave a Reply